Zapewnienie bezpieczeństwa psychologicznego wyzwaniem obecnych czasów
W pierwszym semestrze obecnego roku szkolnego odbył się cykl szkoleń dedykowanych nauczycielom jeleniogórskich szkół podstawowych. Celem szkoleń, w których wzięli udział wszyscy nauczyciele szkół podstawowych było przygotowanie pedagogów do działań, zachowań i prewencji w zakresie trudnych sytuacji z dziećmi i młodzieżą. Szkolenia miały na celu poznanie problematyki kryzysu młodych ludzi oraz poznanie technik i sposobów radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi w obszarze środowisk szkolnych.
Podobny cykl szkoleń zapowiadany wcześniej o identycznej tematyce lecz dostosowanej do potrzeb kształcenia ponadpodstawowego przeprowadzony zostanie w II semestrze w szkołach ponadpodstawowych i bursie szkolnej. Szkolenia prowadzone były w szkołach podstawowych przez Renatę Ostrowską-Stopczyńską - absolwentkę Akademii Medycznej we Wrocławiu, specjalistkę psychiatrii i psychiatrii dzieci i młodzieży, właścicielkę Ośrodka „PsycheTerraPi” wraz z Robertem Rozkrutem - byłym negocjatorem policyjnym KWP Wrocław z dwudziestoletnim stażem i od 10 lat prowadzącym szkolenia dla wielu instytucji działających w zakresie ochrony i bezpieczeństwa publicznego. Podobnie teraz, prowadzącymi szkolenia w szkołach ponadpodstawowych będą przedstawieni wyżej lektorzy.
W okresie trzech końcowych miesięcy ub. Roku przeprowadzone zostały w szkołach podstawowych w Jeleniej Górze szkolenia pod hasłem: „Stabilizacja emocjonalna adolescentów w sytuacjach kryzysowych”. Inicjatywa, która wynikała z zapotrzebowania społeczności oświatowej miasta przyjęła formę szkolenia dla nauczycieli i pedagogów szkolnych. Dzięki współbieżnym oczekiwaniom środowisk oświatowych, rodziców aktywnie współdziałających ze szkołami oraz wsparciu organizacyjnemu urzędników Departamentu Edukacji udało się przeprowadzić szkolenia we wszystkich szkołach podstawowych na terenie miasta w sposób cykliczny. Łącznie w 23 grupach szkoleniowych wzięło udział kilkaset osób – w tym dyrektorzy, nauczyciele i pedagodzy szkolni. W każdej ze szkół w zależności od ilości kadry nauczycielskiej odbywało się od 1 do 4 szkoleń.
Samo szkolenie i jego tematyka była odpowiedzią na skalę kryzysu psychicznego, jaki jest udziałem nastolatków w Polsce a tym samym i w naszym mieście. Szkolenie podzielone było na część teoretyczną i praktyczną. W prezentacji teoretycznej wykorzystano statystyki Komendy Głównej Policji z tego obszaru, które biją na alarm i motywują do działania zarówno w aspekcie „tu i teraz”, jak też pracy u podstaw tego problemu. Wobec powyższego prelegenci postanowili przygotowany materiał szkoleniowy dedykować właśnie nauczycielom i pedagogom szkolnym. Przygotowane wsparcie merytoryczne i przekazane nauczycielom narzędzia miały na celu zapobieganie kryzysom psychicznym adolescentów, ale także ich wczesną identyfikację. Posłużyły do tego panele tematyczne referowane przez psychiatrę dziecięcą pt.: „Przyczyny i objawy kryzysu psychicznego u dzieci i młodzieży”. Słuchacze bardzo aktywnie i chętnie dzielili się w tym temacie swoimi doświadczeniami w trudnych sytuacjach związanych z wychowaniem i nauczaniem adolescentów – nie omijając tych o ciężarze traumatycznym, związanych z przemocą, czy takich o charakterze suicydalnym. Temat dotyczący przyczyn kryzysów psychicznych u dzieci i młodzieży był doskonałą okazją do otwartych dyskusji. Zarówno nauczyciele jak i pedagodzy szkolni wyrażali szereg ciekawych spostrzeżeń, które wzbogaciły temat i wskazały jak istotna we wsparciu młodych ludzi jest praca zespołowa. Określały także w jaki sposób spojrzenie z wielu perspektyw na młodego człowieka daje dużo większą szansę dostrzegania potencjalnego kryzysu, który może być jego udziałem.
Według licznych badań, dzieci i młodzież szkolna ocenia jako bardzo istotną, rolę szkoły w ich ogólnym samopoczuciu. Znaczna część badanych ze stwierdzonym kryzysem psychicznym, jako powód tego kryzysu wskazała niepowodzenia szkolne. Problem ten poruszono w trakcie szkolenia. Uczestnicy stwierdzili cały szereg potencjalnych stresorów, takich jak przeładowany program nauczania, problemy adaptacyjne, czy np. egzaminy ósmoklasisty. Prowadzący zwrócili uwagę na fakt, że przyczyną łatwo mierzalnych niepowodzeń szkolnych mogą być często deficyty w grupie pierwotnego wsparcia (czyli rodzinie), a niepowodzenia szkolne mogą się jawić w postrzeganiu młodego człowieka jako skutek a nie przyczyna. Nie da się jednak nie docenić istotnej roli szkoły w budowaniu poczucia wartości adolescentów, tak potrzebnego w osiągnięciu odporności, czy tzw. sprężystości psychicznej. Lektorzy wskazali ponadto na możliwość i niebezpieczeństwo destruktywnego oddziaływania nauczycieli poprzez wypowiadanie negatywnych opinii na forum, czy szyderstwa i niezamierzone przyczynianie się do frustracji podopiecznych jak też budowania konfliktu na linii nauczyciel - uczeń. Słuchacze zgodnie stwierdzali, że szkoła może odgrywać bardzo ważną rolę w budowaniu dobrostanu psychicznego podopiecznych i w tym obszarze może być wręcz nieoceniona. Do tego jednak potrzebna jest wysoka świadomość nauczycieli ich misyjnej - można by rzec - roli. Ponadto przywrócenie relacji szkolnej o charakterze mistrz - uczeń. Uczestnicy zwracali uwagę na kryzys autorytetu związany z transformacjami ustrojowymi, ekonomicznymi i obyczajowymi. Poruszono też trudny obszar w relacji nauczyciel - rodzic, czy w odpowiedzi na skargi, kuratorium - nauczyciel.
Bardzo często poruszanym problemem w aspekcie napotykanych trudności było zjawisko szkoły, która włącza dzieci z orzeczeniem spektrum autyzmu czy też innymi trudnościami sensorycznymi. W trakcie szkoleń udzielono szeregu wskazówek natury prawnej, jak też propozycji postępowania w trudnych przypadkach. Ze słuchaczami omawiano również procedury w powiadamianiu określonych służb przy podejrzeniu popełnienia przestępstw związanych z przemocą domową, czy przestępstw seksualnych wobec nieletnich. Szczególnie poleconym działaniem w rozwiązywaniu trudności są rekomendowane również przez Ministerstwo Edukacji superwizje nauczycieli. W wielu obszarach słuchacze wykazali się dużym doświadczeniem i profesjonalizmem. Prowadzący szkolenia za istotny fakt uznali, że nauczyciel realizujący program nauczania, ale jednocześnie potrafiący identyfikować problemy psychiczne u podopiecznych oraz umiejący udzielić pierwszej pomocy emocjonalnej, to nauczyciel kompletny, świadomy i kompetentny.
W celu podniesienia umiejętności reakcji w sytuacjach kryzysowych oraz właśnie - udzielania pierwszej pomocy emocjonalnej adolescentom w kryzysie psychicznym w stadium ekstremalnym – szkolenie zawierało część praktyczną, tj. symulację sytuacji kryzysowej. Ćwiczenie to przeprowadzone na bazie wieloletnich doświadczeń z negocjacji policyjnych, wywołało bardzo duże zainteresowanie uczestników szkolenia. Pomimo, że była to tylko symulacja, temperatura emocji u ćwiczących była wysoka, podobnie jak ich zaangażowanie w problematykę odgrywanej scenki. Duże zainteresowanie słuchaczy owocowało wieloma bardzo wnikliwymi pytaniami w tym aspekcie szkolenia. Ćwiczenia podparte zostały bagażem teoretycznym w postaci swoistego „Elementarza pierwszej pomocy emocjonalnej”. Słuchacze otrzymali szereg wskazówek do postępowania w sytuacjach kryzysowych, tych ekstremalnych (co i jak robić do czasu przyjazdu służb), ale nie tylko, bo jak przekonywali wykładowcy w trakcie szkoleń, techniki stabilizacji emocjonalnej osób w kryzysie mają charakter uniwersalny i mogą się przyczynić do opanowania sytuacji trudnych, także tych z dnia codziennego – w życiu zawodowym, ale również osobistym. Ćwiczenia sytuacji kryzysowej (symulacje) pokazały, jak trudne to zadanie i jak generalnie nie jesteśmy mentalnie przygotowani na takie działanie. Uczestnicy wysoko ocenili przydatność tego szkolenia i komunikowali chęć dalszego rozwijania się w tym obszarze. Szkolenia odbiły się szerokim, pozytywnym echem w środowisku szkolnym, efektem czego był akces od kilku szkół z powiatu jeleniogórskiego, gdzie również szkolenie zostało przeprowadzone.
Prowadzący mieli dużą satysfakcję z dzielenia się swoją wiedza i doświadczeniem, a także z faktu, że w obliczu mrocznych statystyk, wspólne działania podjęte wraz z organem prowadzącym i środowiskiem oświatowym stanowi istotny krok w kierunku ich poprawy.
